Avrupa Hasta Hakları Günü’nde Sağlıkta Sürdürülebilirlik, Yenilikçilik ve Eşitlik

Bu yıl 17’ncisi kutlanacak olan “Avrupa Hasta Hakları Günü’nde, derneğimizin de üyesi olduğu Aktif Yurttaşlık Ağı tarafından, Avrupa Parlamentosu “Avrupa Hasta Hakları ve Sınır Ötesi Sağlık Hizmetleri” ve “TRANSFORM MEP” ilgi grupları ile işbirliği çerçevesinde, 26 Nisan 2023 tarihinde Brüksel’de bir konferans gerçekleştiriliyor. Bu yılki konferansın teması, “Avrupa’da İleri Tedavi Tıbbi Ürünleri: Sürdürülebilirlik, yenilikçilik ve hasta haklarına saygıyı birleştirelim” şeklinde belirlenmiştir.

İleri Tedavi Tıbbi Ürünleri (ATMP/Advanced Therapy Medicinal Products); gen tedavisi tıbbi ürünleri, somatik hücre tedavisi tıbbi ürünleri, doku mühendisliği ürünleri ve kombine ileri tedavi tıbbi ürünleri olarak sınıflandırılan, doku ve hücre kaynaklı beşerî tıbbi ürünlerdir. Bu tedaviler, hastalık ve yaralanmaların tedavisinde çığır açan yeni fırsatlar sunan ürünler olarak tanımlanmaktadır. İleri tedavi tıbbi ürünlerinden bahsedilirken, bunun sağlıkta sürdürülebilirlik, yenilikçilik ve eşitlik temaları ile birleştirmenin gerekliliği üzerinde durulmakta ve hatta bunlara hasta hakları odaklı bakarken, hasta haklarına saygı ve bu hakların güçlendirilmesi öğelerinin de eklenmesinin gerekliliğinin altı çizilmektedir. İleri tedavi tıbbi ürünleri konusu, Avrupa Hasta Hakları Sözleşmesi’nde belirtilen bireylerin sağlığa erişim hakları, kişisel tedavi hakları, sağlıkta yenilik hakları ve bilgi edinme hakları ile ilintilidir ve bu yılki Hasta Hakları Günü kutlamalarının merkezinde bu temalar yer almaktadır. 

Kamusal Sağlık Hizmetlerinde “Sürdürülebilirlik, Yenilikçilik ve Eşitlik” 

Evrensel Hasta Hakları Derneği olarak, Avrupa Hasta Hakları Günü’nde bir yandan Avrupa genelindeki temaya atıfta bulunurken, bir yandan da ülkemizde hasta haklarının gerekliliği ve kamusal sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesine olan ihtiyaca ve sağlık hizmetlerinde var olan sorunlara dikkat çekmek istiyoruz. Bu yılki konferansın konuları, “Sağlıkta Sürdürülebilirlik, Yenilikçilik ve Eşitlik”. Ne var ki, Kıbrıs’ın kuzeyinde sağlıkta sürdürülebilirlikten bahsedebilmek için önce tüm birimleriyle, yani koruyucu, tedavi edici, rehabilite edici hizmetleriyle, etkin çalışan bir kamusal sağlık sistemine ihtiyaç vardır. Oysa ki ülkemizde oturmuş ve istikrarlı hizmet sağlayabilen bir kamusal sağlık sisteminden bahsetmek mümkün değildir. Avrupa, 2023 yılında sürdürülebilirlik ve yenilik temalarına dikkat çekerken, bizler temel sağlık hizmetlerinin bile kesintisiz sağlanamadığı, hasta haklarının yasalar çerçevesinde korunamadığı bir durumdayız. 2022-2023 yıllarında gerek ilaç ve tıbbi malzeme temininde yaşanan aksaklıklar, gerekse de personel ve altyapı eksikliğinin yarattığı sıkıntılar nedeniyle, hastaların tedaviye erişim hakları, acı/ağrı ve sıkıntıdan sakınma hakları, güvenlik hakları, yenilik hakları ve koruyucu tedbirlerden yararlanma hakları defalarca ihlal edilmiştir. 

Son aylarda sağlıkta iyileşme yerine, tam tersine kamu sağlık hizmetlerine artan talebin karşılanamaması ve sistemin iyileşememesi yüzünden, derneğimize ulaşan şikayetlerde de artış olmuştur. Yenilikçilik ve eşitlik ilkelerinin bizdeki kamusal sağlık hizmetlerine uygulanması gerekmektedir, ama ne yazıktır ki en temel sağlık hizmetlerinin sunumunda bile sürdürülebilir bir standarda ulaşamamışken, yenilik ve eşitlik ile ilgili beklentiler uzak birer hayal gibi görünmektedir. Halbuki gerek anayasal gerekse de evrensel insan hakları çerçevesinde, sağlık hakkının korunabilmesi için, tüm yetkililer atmadıkları adımlardan ve ihlal edilen her haktan sorumludur. Bu da bize göstermektedir ki Avrupa Birliği Hasta Hakları Günü’nün diğer iki teması konusunda yapılması gereken daha birçok iş ve yasa yapıcıların da cesaretle alması gereken kararlar vardır. 

“20 Yıldır Ötelenen Hasta Hakları Yasası Yürürlükte Olsaydı…” 

Sağlık sisteminin iyileştirilmemesinin yanı sıra hasta odaklı, adil ve eşit bir düzenlemeyi de beraberinde getirecek olan “Hasta Hakları Yasası” da 20 yıldır ötelenmekte, bunun doğal sonucu olarak yetkililer sorumluluklarını yerine getirme konusunda üzerlerinde yeterli bir yasal yaptırım baskısı hissetmemektedir. Hasta Hakları Yasası yürürlükte olsaydı; asli görevi kamusal sağlık hizmetlerini güçlendirmek olan idareye sorumluklarını yerine getirmedikleri durumlarda yasal yaptırımlar söz konusu olabilecekti. Hasta Hakları Yasası’nın olmadığı durumlarda bir hak ihlali söz konusu olduğunda, hele ki anayasal hak olan sağlık hakkının ihlalinde yasal olarak hak aramak mümkündür. Hasta Hakları Yasa Tasarısı, halihazırda farklı yasa, tüzük ve yönetmeliklerde belirlenmiş olan kapsamın dışında da haklar olduğunu ve toplumun bu haklar konusunda da talepkâr olmasının önünü açacak maddeler içermektedir. Bu yönüyle Hasta Hakları Yasa Tasarısı, çağdaş, adil, erişilebilir kamusal sağlık hizmetinin neleri içermesi gerektiği konusunda kapsamlı bir rehber niteliğindedir. Bu nedenle, tüm paydaşların ortak bir şekilde sahip çıkması gereken Hasta Hakları Yasa Tasarısı, ülkemizdeki sağlık sisteminin gelişmesi, çağdaş ve adil bir şekilde hizmet sunması için hayati önem taşımaktadır. Ancak belki o zaman Avrupa Hasta Hakları gününün sürdürülebilirlik, yenilik ve eşitlik temalarını konuşmaya fırsatımız olacaktır.

Gönüllü ol, Bağış Yap, Hak Savun. Hemen Bugün Bize Katılıp Gücümüze Güç Kat!